Tìm hiểu bài hát Bắc Kim Thang

Đăng bởi Martino 07/01/2016 0 Bình luận Có thể bạn chưa biết,

90% người Việt Nam không hiểu bài hát "Bắc Kim Than"

"Bắc kim thang cà lang bí rợ" có thể được coi là câu hát cửa miệng của tất cả chúng ta thời thơ ấu, thế nhưng mấy ai hiểu được ý nghĩa sâu xa của nó, thậm chí tôi dám cam đoan đến hơn 90% chúng ta hát sai câu hát này.

Trước khi tìm hiểu thế nào là “bắc kim thang, cà lang bí rợ”, tôi xin kể lại một câu chuyện cổ tích mà mình nghe được trong chuyến đi công việc tại Long Xuyên khoảng 5 năm trước. Người kể câu chuyện này là một cụ bà khoảng gần 80 tuổi, tụ tập cháu chắt lại rồi vừa ngồi bỏm bẻm nhai trầu vừa kể chuyện. Chắc hẳn rằng nghe xong mọi người sẽ hiểu thêm về việc mà chúng ta đang bàn tới ở đây. Chuyện kể như sau:

“Ngày xửa ngày xưa, ở một làng quê nọ, có hai người bạn làm nghề buôn bán cùng nhau. Một người đi soi đèn bắt ếch về đêm, còn anh kia thì chuyên đi bán dầu thắp đèn vào rạng sáng. Nhà họ dựng trên một cù lao nhỏ ven sông, tách biệt với làng xóm, muốn đi vào chợ làng phải đi ngang một cây cầu khỉ vắt vẻo. Do hoàn cảnh đơn chiếc, nên hai anh cũng thân thiết với nhau. Có lần vì mẹ già của anh bán ếch bệnh mà không có tiền chạy chữa nên qua đời, anh bán dầu liền bỏ tiền ra giúp đỡ ma chay mà không hề tính toán, vì thế mà anh bắt ếch càng quý trọng tình bạn của anh bán dầu.

Một đêm nọ, trong lúc đi làm việc, anh bắt ếch nghe tiếng kêu thảm thiết phát ra từ một cái bẫy trên đồng. Tính tò mò, anh lại mở ra coi thì phát hiện ra hai con chim le le và bìm bịp nằm trong bẫy, do chúng giành ăn với nhau mới bất cẩn rơi vào bẫy của con người. Hai con chim ra sức năn nỉ anh bắt ếch mở bẫy tha cho mình, rồi hứa sẽ đền ơn báo đáp. Vốn là người có tính nhân từ, anh bắt ếch cũng xuôi lòng rồi giải thoát cho chúng.

Vài ngày sau, hai con chim cùng bay đến nhà anh bắt ếch để cảnh báo cho anh biết tai ương sắp đến. Chúng nghe được hai con ma da ở sông bàn với nhau rằng sẽ kéo chân anh bán dầu và anh bắt ếch, cho hai anh chết, thế mạng cho chúng để chúng được đầu thai. Vì hai con ma này chết đã lâu, nếu trong 7 ngày không bắt được người thay thế sẽ bị hồn phách tứ tán, không được đầu thai nữa. Thêm vào đó, ma da cũng chỉ có thể bắt hai anh khi trời vừa rạng sáng, lúc anh bán dầu ra chợ và lúc anh bắt ếch về nhà, bởi vì khi mặt trời lên thì chúng không còn ma phép.

Ban đầu anh bắt ếch đem cớ sự nói anh cho bán dầu nghe, khuyên anh nên ở nhà, nghỉ bán một tuần lễ, nhưng anh bán dầu lại không tin, cho rằng đấy là mê tín vớ vẩn, trên đời không có ma, quỷ. Theo lời le le và bìm bịp, anh bắt ếch viện cớ đến ngày cúng mẹ, gọi anh bán dầu qua nhà tiệc tùng ăn nhậu, chuốc cho anh say mèm đến mức sáng hôm sau không ra chợ bán được. Ngày kia lại lấy cớ sang nhà cảm ơn anh bán dầu đã giúp đỡ, lại bày tiệc ăn uống no say, trì hoãn việc đi ngang cây cầu kia.

Hôm ấy là ngày cuối cùng của thời hạn 7 ngày ma da bắt hồn, do say xỉn nhiều ngày liền nên anh bắt ếch ngủ quên. Anh bán dầu sực tỉnh vào sáng sớm, nhận ra mình đã bỏ buôn bán mấy ngày liền bèn nhanh chóng quẩy hàng ra chợ. Do bước vội vàng qua cầu khỉ cheo leo, lại bị bọn ma da biến phép cho cầu trơn trượt nên sẩy chân rơi xuống nước mà chết. Anh bắt ếch vì tiếc thương bạn nhưng do còn sợ bọn ma da nên phải đợi hết một ngày sau mới dám vớt xác bạn lên mà làm ma chay. Thấy ân nhân của mình đau lòng, le le và bìm bịp cũng bay đến, cất tiếng kêu thảm thiết như tiếng kèn trống đám ma để tiễn biệt một người chết oan.”

Đọc hết truyện cổ tích này thì có lẽ mọi người đều sáng tỏ vì sao trong bài đồng dao “Bắc kim thang” có 4 câu cuối là:

  • Chú bán dầu, qua cầu mà té.
  • Chú bán ếch, ở lại làm chi.
  • Con le le đánh trống thổi kèn.
  • Con bìm bịp thổi tò tí te tò te.

Thực chất là để diễn tả lại câu chuyện cổ tích đề cao tình bạn và tính chất cứu vật vật trả ơn của người xưa.

Thế nên vấn đề còn lại nằm ở hai câu:

  • Bắc kim thang, cà lang bí rợ.
  • Cột qua kèo, là kèo qua cột.

Ở câu đầu tiên, “cà, lang, bí rợ” là để chỉ cho 3 loại củ, quả có cùng một đặc tính là thuộc họ dây leo, trái cà, khoai lang và bí rợ. Đặc biệt với từ bí rợ, là một từ thuần chất của miền Nam, cũng đã nói lên xuất xứ của bài đồng dao này là từ miền Tây Nam bộ.

Nói đến “bắc kim thang” thì phải hiểu hơi “hàn lâm” một chút, là từ kim thang ở đây hiểu cho đúng phải là cái thang hình chữ KIM -金- tức là hình tam giác cân. Từ “kim tự tháp” cũng là bắt nguồn từ chữ “kim” này mà có, do chỉ hình dạng cái tháp của người Ai Cập cổ là hình tam giác cân.

Còn cái “kim thang” của con nít ngày xưa là do người lớn dùng hai thanh tre dài, bắt chéo vào nhau tạo thành một hình tam giác cân rồi cắm trên mặt đất, cách vài mét lại đặt một cái như vậy, tạo thành một hàng dài. Bản thân của cái kim thang này trở thành một cái cột (do không có cây cột dựng đứng giữa nên hai thanh tre chéo vào trở thành cột luôn). Những cái kim thang được nối vào nhau bởi cái “vì kèo” là những thanh tre chạy dọc theo giàn, cứ như thế tạo thành một giàn cốt là để cho cà, lang, bí rợ leo lên mà sinh sôi, phát triển.

Vậy “cột qua kèo, kèo qua cột” là chỉ mối quan hệ gắn bó vào nhau của hai vật thể. Cả câu “bắc kim thang, cà lang bí rợ, cột qua kèo, là kèo qua cột” cốt để miêu tả mối quan hệ keo sơn, quấn quít, gắn bó vào nhau của anh bán dầu và anh bán ếch ở bốn câu sau.

Cả bài đồng dao này được viết lại dựa trên câu chuyện cổ tích kia, nên cách lý giải cũng vì thế mà nên hiểu cho đúng. Tuy nhiên trải qua thời gian dài, người lớn không còn kiên nhẫn để giải thích cho con trẻ hiểu về truyện cổ tích kia, thế nên bài đồng dao “bắc kim thang” cứ thế mà lưu truyền, gây ra sự hoang mang, khó hiểu cho người nghe.

Bên cạnh đó, cũng còn nhiều lời bàn, tranh cãi xung quanh việc lý giải ý nghĩa cho bài đồng dao này. Điển hình là ông Nguyễn Hữu Hiệp ở An Giang đã phát biểu trong hội thảo khoa học tại trường Đại học Cần Thơ năm 2003, rằng hiểu cho đúng thì bài đồng dao này phải được hát là:

  • Bắt kim than, cà lang bí rợ
  • Cột quai chèo, chèo qua chèo lại,
  • Bắt ngựa ô, chạy vô vườn mít,
  • Hái lá mít, chùi đít ngựa ô.

Tuy nhiên cách giải thích này lại khập khiễng và vô cùng tối nghĩa, khó hiểu.

Vậy nên tôi mới mạn phép truy tìm nguồn gốc, đọc và thẩm định rồi giải thích để mọi người hiểu hơn về bài đồng dao này. Nếu mọi người thấy cách lý giải này là hợp lý thì nhớ đặng mà con cháu có hỏi, thì ta biết trả lời rằng vì sao trẻ con hay hát:

  • Bắc kim thang, cà lang bí rợ,
  • Cột qua kèo, là kèo qua cột…

Nguồn: Sưu Tầm (Theo Báo Đất Việt)

Bình luận Facebook ()

Viết bình luận

Các Bài Viết Mới Nhất
Máy Scan Di Động Chuyên Cho Người Hay Di Chuyển

Máy Scan Di Động Chuyên Cho Người Hay Di Chuyển

mnkt 03/11/2018 0
Máy Scan Dành Cho Người Hay Đi Công Tác, Di Chuyển Thường Xuyên Plustek S410 / Plustek AD480 / Plustek D430 / Fujitsu IX100 / Kodak i940 / Canon P215 ...
Xem thêm
Cách Photocopy CMND Tự Động, Không Cần Đảo Giấy

Cách Photocopy CMND Tự Động, Không Cần Đảo Giấy

mnkt 13/09/2018 0
Cách Photocopy CMND trên khổ giấy A4, A5 Áp dụng cho Ricoh, Toshiba, Canon ...Các bạn thường thấy dịch vụ họ photocopy cmnd rất nhanh, quét 2 lần và g...
Xem thêm
Hướng Dẫn Sử Dụng Canon Selphy CP1300 - Tiếng Việt

Hướng Dẫn Sử Dụng Canon Selphy CP1300 - Tiếng Việt

mnkt 24/07/2018 0
Hướng Dẫn Sử Dụng Canon Selphy CP1300 Hướng Dẫn Bằng Tiếng ViệtTài liệu hướng dẫn sử dụng bằng tiếng Việt máy in ảnh Canon Selphy CP1300Sử dụng chức n...
Xem thêm
HP Giới Thiệu Máy In LaserJet Pro M15 và M28 Tháng 7/2018

HP Giới Thiệu Máy In LaserJet Pro M15 và M28 Tháng 7/2018

mnkt 12/07/2018 0
HP Giới Thiệu LaserJet Pro M15 & M28 - 07/2018 M15a / M15w / M28a / M28wDòng máy in laser nhỏ gọn nhất từ trước đến nay của hãng HP được thiết kế chuy...
Xem thêm
Hướng dẫn kết nối wifi cho máy in đa năng Canon MF 232w, 247dw, 249dw, 217w, 237w, 244dw

Hướng dẫn kết nối wifi cho máy in đa năng Canon MF 232w, 247dw, 249dw, 217w, 237w, 244dw

mnkt 02/07/2018 0
Cách Kết Nối Wifi Cho Máy In Canon MF 232w / MF 217w / MF 237w / MF 244dw / MF 247dw / MF 249dw ...Chọn kết nối không dây hoặc có dây (ở đây chọn kết ...
Xem thêm
Máy In Laser Màu Đa Năng Cho Cá Nhân & Công Ty Nhỏ

Máy In Laser Màu Đa Năng Cho Cá Nhân & Công Ty Nhỏ

mnkt 30/06/2018 0
Chọn Máy In Màu Đa Năng Cho Gia Đình & Công Ty Quy Mô Nhỏ HP M180N / HP M181FW / HP M281FDW / Canon MF 633CdwBạn đang có nhu cầu mua máy in màu có thể...
Xem thêm
Khắc Phục Lỗi Sai Khổ Giấy Máy In - Phần 1

Khắc Phục Lỗi Sai Khổ Giấy Máy In - Phần 1

mnkt 12/06/2018 0
Tắt Chế Độ Kiểm Tra Khổ Giấy Trên Máy In Canon Canon 241d / Canon 232w / Canon 244dw ...Bài này hướng dẫn cho Canon 241d, Canon 232w, Canon 244dw/ bị ...
Xem thêm
Google Cloud Print - Mọi Máy In Đều Kết Nối Không Dây - In Từ Smartphone

Google Cloud Print - Mọi Máy In Đều Kết Nối Không Dây - In Từ Smartphone

mnkt 12/06/2018 0
Google Cloud Print Giải pháp in ấn không dây cho mọi máy in trên mọi thiết bị Google Cloud Print là dịch vụ in ấn đám mây của Google, được cài mặc địn...
Xem thêm
Máy In Đa Năng Kết Nối Wifi Ra Mắt Tháng 10/2017

Máy In Đa Năng Kết Nối Wifi Ra Mắt Tháng 10/2017

mnkt 06/10/2017 0
MÁY IN ĐA NĂNG KẾT NỐI WIFI RA MẮT THÁNG 10/2017  Bạn đang cần tìm máy in đa năng cho văn phòng của mình, trên mạng có rất nhiều model, bạn đang phân ...
Xem thêm
028.38200949